Τι είναι η αχαλασία οισοφάγου;

Η αχαλασία είναι μια πρωτοπαθής διαταραχή της κινητικότητας του οισοφάγου, η οποία χαρακτηρίζεται από διαταραχή της λειτουργίας του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα (του μυϊκού δακτυλίου που εντοπίζεται στη συμβολή του οισοφάγου με το στομάχι). Φυσιολογικά, κατά την κατάποση ο σφιγκτήρας χαλαρώνει και επιτρέπει την είσοδο τροφών και υγρών εντός του στομάχου. Στην αχαλασία, η χαλάρωση αυτή δεν επιτυγχάνεται και έτσι οι τροφές παραμένουν εγκλωβισμένες στον κατώτερο οισοφάγο.

Ποια είναι τα αίτια της αχαλασίας;

Τα ακριβή αίτια της αχαλασίας είναι άγνωστα. Στην αιτιολογία της πάθησης έχουν ενοχοποιηθεί ιογενείς λοιμώξεις, ενώ πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι στην αιτιολογία εμπλέκονται νευρικά κύτταρα του αυτόνομου νευρικού συστήματος τα οποία βρίσκονται στο μυϊκό τοίχωμα του οισοφάγου. Τα νεύρα αυτά υφίστανται για άγνωστο λόγο επίθεση από το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενή και έτσι υφίστανται μια αργή και προοδευτική εκφύλιση για λόγους που ακόμη δεν μπορούν να κατανοηθούν.

Ποια είναι τα συμπτώματα της αχαλασίας;

Τα συμπτώματα της αχαλασίας περιλαμβάνουν:

• Δυσφορία στο θώρακα από τη διάταση του οισοφάγου κ/ή των τροφών εντός αυτού
• Οξύ οπισθοστερνικό άλγος
• Οπισθοστερνικό καύσο
• Δυσκολία κατάποσης τόσο στερεών όσο και υγρών τροφών
• Παλινδρόμηση τροφών τα οποία βρίσκονται παγιδευμένα στον οισοφάγο
• Βήχα με αφρώδη πτύελα
• Απώλεια βάρους λόγω μειωμένης πρόσληψης τροφής

Πώς γίνεται η διάγνωση της αχαλασίας;

Τα συμπτώματα της αχαλασίας (δυσκαταποσία, παλινδρόμηση τροφών, οπισθοστερνικό άλγος) δεν είναι τόσο ειδικά για την πάθηση. Για τη διάγνωση απαιτούνται πρόσθετες εξετάσεις ώστε να διαφοροδιαγνωσθεί από άλλες παθήσεις όπως η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, καλοήθεις ή κακοήθεις όγκοι, καλοήθεις στενώσεις, φλεγμονώδεις ή αλλεργικές παθήσεις, λοιμώξεις και πολλές άλλες παθήσεις.

Για τη διάγνωση της νόσου χρησιμοποιούνται οι τρεις πιο κάτω εξετάσεις:

• Βαριούχο γεύμα. Ο ασθενής καλείται να καταπιεί υγρό βάριο και ακολούθως εκτιμάται ακτινοσκοπικά η κίνηση του υγρού μέσω του οισοφάγου

  

• Γαστροσκόπηση. Το γαστροσκόπιο διέρχεται μέσω του οισοφάγου και αναγνωρίζει πιθανές αλλοιώσεις που πιθανώς να έχουν αναπτυχθεί εντός αυτού
• Μανομετρία οισοφάγου υψηλής ανάλυσης. Η εξέταση αυτή καταγράφει τη συχνότητα και τη δύναμη των συσπάσεων του σώματος του οισοφάγου καθώς και του ανώτερου και κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα. Στην εξέταση αυτή ένας λεπτός σωλήνας διέρχεται μέσω της μύτης προς τον οισοφάγο και το στόμαχο και καταγράφει τις διάφορες πιέσεις του οισοφάγου κατά την κατάποση

  

Ποια είναι η θεραπεία της αχαλασίας;

Η θεραπεία της αχαλασίας περιλαμβάνει τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής, ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης (Botox) στον κατώτερο οισοφάγο, διαστολές του κατώτερου οισοφάγου και τέλος διάνοιξη του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα (οισοφαγομυοτομή).

Φαρμακευτική αγωγή

Τα πλέον χρησιμοποιούμενα φάρμακα για τη χαλάρωση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα είναι τα:

• Νιτρώδη (δινιτρικός ισοσορβίτης)
• Αναστολείς αντλίας ασβεστίου (νιφεδιπίνη, βεραπαμίλη, διλτιάζεμη)

Τα φάρμακα αυτά όταν χρησιμοποιούνται από μόνα τους προσφέρουν μιας μικρής διάρκειας αποτελεσματικότητα (χρήση σε πρώιμα στάδια ή σε ηλικιωμένους ασθενείς), ενώ είναι πιθανό οι ασθενείς να παρουσιάσουν και παρενέργειες από τη χρήση αυτών.

Βοτουλινική τοξίνη (τοξίνη της αλλαντίασης τύπου Α)

Η τοξίνη αυτή (έγχυση μέσω γαστροσκόπησης στον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα) αποτελεί μια εναλλακτική θεραπεία χαλάρωσης του σφιγκτήρα η οποία δεν απαιτεί νοσηλεία.

Η έγχυση της τοξίνης είναι ασφαλής αλλά και σε αυτή την περίπτωση η δράση της είναι μικρής διάρκειας (μερικούς μήνες), οπότε και απαιτούνται νέες εγχύσεις. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται στις πιο κάτω περιπτώσεις:

• Ηλικιωμένους ασθενείς ή άτομα με αυξημένο κίνδυνο χειρουργικής επέμβασης (ασθενείς με σοβαρή αναπνευστική ή καρδιολογική νόσο)
• Προεγχειρητικά σε ασθενείς με σημαντική απώλεια βάρους έτσι ώστε να ανακτήσουν το βάρος τους και το διατροφικό τους προφίλ και να μειωθεί έτσι ο κίνδυνος μετεγχειρητικών επιπλοκών

Διαστολές με μπαλόνι

Η μέθοδος αυτή αποτελεί μια γρήγορη, φθηνή, εναλλακτική λύση αντιμετώπισης της αχαλασίας και απαιτείται μιας μικρής χρονικής διάρκεια μόνο, παραμονή στο νοσοκομείο. Ενώ ο ασθενής βρίσκεται σε κατάσταση μέθης (ήπια αναισθησία), ο γαστρεντερολόγος εισάγει μέσω του οισοφάγου ένα ειδικό μπαλόνι, το οποίο φουσκώνει και προκαλείται έτσι σχάση των μυών του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα και διάνοιξη αυτού, με αποτέλεσμα τη διέλευση των τροφών εντός του στομάχου. Σε μερικούς ασθενείς δυνατό να χρειασθούν επαναληπτικές διανοίξεις του σφιγκτήρα για τη βελτίωση της συμπτωματολογίας, ενώ είναι πιθανό να επαναλαμβάνεται κάθε λίγα χρόνια για να επιτευχθεί μακροχρόνια θεραπεία (75% αποτελεσματικότητα στη βελτίωση της συμπτωματολογίας).

Η επέμβαση αυτή συνοδεύεται από 5% κίνδυνο διάτρησης του οισοφάγου. Στο 50% των περιπτώσεων δεν απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση καθώς η διάτρηση επουλώνεται από μόνη της. Στους ασθενείς αυτούς όμως απαιτείται παρακολούθηση και χορήγηση αντιβιοτικών. Στο υπόλοιπο 50% απαιτείται χειρουργική διόρθωση της ρήξης του οισοφάγου.

Οισοφαγομυοτομή

Αποτελεί την πιο αποτελεσματική και μακροχρόνιας διάρκειας θεραπεία της αχαλασίας. Η επέμβαση αυτή μπορεί να γίνει είτε χειρουργικά (μυοτομή Heller), είτε ενδοσκοπικά (POEM – per oral endoscopic myotomy – δια του στόματος ενδοσκοπική μυοτομή).

Η μυοτομή Heller διενεργείται είτε λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά. Ο χειρουργός ανευρίσκει τον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα (ΚΟΣ) και διενεργεί τομή κατά μήκος του ανώτερου τμήματος του στομάχου και μέσω αυτού, του ΚΟΣ και του κατώτερου οισοφάγου . Η σημαντικότερη επιπλοκή της επέμβασης είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, λόγω της τομής του ΚΟΣ. Για την αποφυγή ανάπτυξης της επιπλοκής αυτής η μυοτομή Heller συνδυάζεται συχνά με αντιπαλινδρομική επέμβαση (θολοπλαστική Nissen).

Στην POEM γίνεται διατομή των πιο πάνω μυών διαμέσου του στόματος κατά τη διάρκεια μιας γαστροσκόπησης. Αποτελεί μια ενδοσκοπική διαδικασία η οποία τείνει να αντικαταστήσει τη μυοτομή Heller με μια λιγότερο επεμβατική τομή του οισοφάγου.

Η POEM αποτελεί ίσως την καλύτερη θεραπευτική επιλογή καθώς επιτρέπει τον ακριβή καθορισμό του μήκους τομής των μυών του οισοφάγου, η οποία θα επιτρέψει την υποχώρηση του σπασμού των μυών και έτσι τη βελτίωση των συμπτωμάτων του ασθενούς.

Η POEM παρέχει επίσης ένα σημαντικό πλεονέκτημα σε ορισμένες περιπτώσεις ασθενών με προηγηθείσα μυοτομή Heller. Ένας μικρός αριθμός ασθενών με αχαλασία δυνατό να μην παρουσιάσουν βελτίωση ή να επανεμφανίσουν τα συμπτώματα της αχαλασίας μετά από τη μυτομή Heller. Στην περίπτωση αυτή η POEM έρχεται να επιλύσει το συγκεκριμένο πρόβλημα.

Η POEM προσφέρει επίσης μικρότερη νοσηλεία, λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο και μικρότερο χρόνο επιστροφής στην εργασία.

Ανεξαρτήτως της επέμβασης που εφαρμόζεται, ορισμένοι συνιστούν τη μακροχρόνια λήψη φαρμακευτικής αγωγής για αποφυγή γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.